Samen naar een flexibel en robuust elektriciteitsnet

Hoe maak je het elektriciteitsnet robuuster en flexibeler met slim en bi-directioneel laden van voertuigen en andere ‘kleine’ flexibiliteitsbronnen? Deze en andere vragen werden besproken tijdens het ROBUST Eindcongres “Slim en flexibel systeem voor het aanpakken van netcongestie in steden” op donderdag 5 juni 2025. Kennisinstellingen, overheden en bedrijven onderzoeken sinds april 2021 in project ROBUST nieuwe manieren om de congestieproblematiek te verminderen en netflexibiliteit te genereren, bijvoorbeeld door het inzetten van slim en bi-directioneel laden van elektrische auto’s. ROBUST-partners brachten voor bijna 60 aanwezigen de opgedane kennis, inzichten en handelingsperspectieven samen op het ROBUST Eindcongres.

De foto’s en presentaties zijn hieronder opgenomen in ROBUST Eindcongres in beeld.

Op het ROBUST Eindcongres was een bonte verzameling gemeenten, provincies, ministeries, bedrijven en kennisinstellingen aanwezig. Gespreksleider Gert-Jan Jansen nam de aanwezigen mee langs de theorie en praktijkvoorbeelden van ROBUST. Bij een ronde door het publiek bleek dat deelnemers vooral benieuwd waren naar de innovatie, hoe het werkt en hoe het kan worden toegepast in hun stad, provincie of organisatie.

ROBUST: slim flexibel systeem

Wilfried van Sark (Universiteit Utrecht; rechts) in gesprek met Gert-Jan Jansen (links).

Gespreksleider Gert-Jan Jansen ontving allereerst Wilfried van Sark, ROBUST-projectleider en professor zonPV integratie aan de Universiteit Utrecht, aan de ‘ROBUST-tafel’. Het onderzoeksproject ROBUST richt zich op het onderzoeken van energiebronnen, die flexibel kunnen worden ingezet om het elektriciteitsnet te ontlasten. De meeste aandacht is gegaan naar elektrische auto’s die  kunnen worden geladen als er ruimte is op het elektriciteitsnet (‘slim laden’) of zelfs (duurzame) energie kunnen terug leveren aan het net (‘bi-directioneel laden’). Ook batterijen en warmtepompen kunnen een flexibele rol spelen. Het doel is om beter te begrijpen hoeveel flexibiliteit slimme en bi-directionele laadstrategieën voor elektrische voertuigen (EV’s) – en slimme sturing van andere gedistribueerde energiebronnen – kunnen opleveren op verschillende schaalniveaus, van stadswijken en nieuwbouwlocaties tot middenspanningsnetten.

Daarnaast heeft het project gekeken naar hoe deze bronnen kunnen bijdragen aan het elektriciteitssysteem, door deel te nemen aan de day-aheadmarkt, onbalansmarkten en congestiemanagement. Ook de impact van nettarieven en de mogelijkheden voor netbewust laden zijn onderzocht. Tot slot wordt gekeken hoe de inzet van deze flexbronnen opgeschaald kan worden in het bredere energiesysteem. Wilfried: “ROBUST is bedoeld als één van de oplossingen, want het gaat niet alle netcongestie oplossen. Daar is het probleem te omvangrijk voor. Maar het gaat zeker wel verlichting geven en biedt nieuwe opties voor flexibiliteit en voor beter gebruik van duurzame energie.”

Maatschappelijke bijdrage

Overheden en netbeheerders staan met de energietransitie voor een enorme uitdaging. Het elektriciteitsnet is simpelweg niet berekend op de energietransitie. Matthijs Kok van de Gemeente Utrecht legde uit voor welke uitdagingen de stad Utrecht staat met betrekking tot netcongestie. Nieuwe wijken en bedrijven kunnen niet aangesloten worden, bestaande aansluitingen kunnen niet worden uitgebreid.

“Utrecht investeert al jaren in de inzet van slim en bi-directioneel laden voor verlichting van netcongestie door aan dit soort onderzoeken mee te doen,” aldus Matthijs. Tijdens ROBUST heeft Matthijs dan ook meegewerkt aan een nieuwe richtlijn voor aanbestedingen, zodat gestuurd kan worden op het uitvragen van bi-directioneel elektrisch vervoer. Henk Fidder van Stedin liet zien wat ROBUST de netbeheerder heeft opgeleverd: “Met ROBUST hebben we meer inzicht gekregen in de flexibiliteit van het net en hoe we dat beter kunnen benutten. Het heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van Netbewust Laden.”

Slim laden vermindert piekbelasting

Simon Tindemans (TU Delft; rechts) in gesprek met Gert-Jan Jansen (links).

Aan de ROBUST-tafel nam Simon Tindemans, Universitair hoofddocent bij TU Delft, plaats. Simon coördineert het onderzoek bij TU Delft, vooral gericht op modelleren. “Het onderzoek is uitgevoerd als een combinatie van model- en rekenstudies, waarbij gebruik is gemaakt van gegevens van ongeveer 400 elektrische deelauto’s en 700 laadpalen van ROBUST-projectpartner We Drive Solar,” vertelde Simon. Daarnaast is onderzoek uitgevoerd in samenwerking met Universiteit Utrecht op locaties als het Utrecht Science Park, Triodos Bank, de woonwijken Cartesius en Wisselspoor, het testlab van ElaadNL, QBuzz en aan circa 900 onderhoudsbusjes van Stedin.

De resultaten laten zien dat slim en netbewust laden van elektrische auto’s veel potentie heeft om het elektriciteitsnet te ontlasten. Het effect van slim laden kan worden vergroot als het laden tijdelijk volledig kan worden gepauzeerd, al zijn er bij sommige EV-modellen nog technische beperkingen. Die problemen kunnen deels worden opgevangen met slimme regelsystemen. Met slim laden inclusief de mogelijkheid om laadpauzes toe te passen, kan de netbelasting in piekuren bijna tot nul worden teruggebracht.  Bi-directioneel laden doet daar nog een schepje bovenop en kan er juist voor zorgen dat netcongestie vermindert door het terug leveren van energie aan het net. Peter Markotić legde uit dat ElaadNL nu een grote test doet met alle modellen elektrische auto’s op de markt op regulier slim laden. Zo worden autofabrikanten gestimuleerd om slim laden mogelijk te maken. De resultaten worden in september van dit jaar verwacht.

Duurzame eindgebruikers

Simon Tindemans (TU Delft; midden) en Janna de Graaf (Universiteit Utrecht; rechts) in gesprek met Gert-Jan Jansen (links).

Technisch zien slim en bi-directioneel laden er veelbelovend uit. Maar hoe zit het met de eindgebruikers, hoe staan zij tegenover slim en bi-directioneel laden? Janna de Graaf, onderzoeker bij de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht, heeft ruim 300 mogelijke eindgebruikers van elektrische auto’s bevraagd. Janna: “De beweegredenen zijn duidelijk: bij kunnen dragen aan een duurzamere samenleving is voor eindgebruikers belangrijker dan een klein prijsverschil bij het laden.” Dit heeft implicaties voor de communicatie naar de gebruiker toe, waarbij je mogelijk meer bereikt als je het duurzaamheidsaspect benadrukt.

Bi-directioneel laden ontlast Utrecht

Door Vehicle-to-Grid (V2G)-technologie toe te passen op groepen auto’s, kunnen laadpalen zelfs actief bijdragen aan het ontlasten van het net in piekuren. Sinds kort gebeurt dit in Utrecht in de grootste V2G-pilot ter wereld, mede mogelijk gemaakt door ROBUST. Eén dag voor het ROBUST Eindcongres, op 4 juni 2025, kondigde ROBUST-projectpartner We Drive Solar, samen met MyWheels en Renault, Utrecht Energized aan: de livegang van Europa’s eerste grootschalige autodeelservice met op basis van 50 bi-directionele Renault 5 elektrische auto’s. Op het ROBUST Eindcongres deelde ondernemer Robin Berg van We Drive Solar zijn weg naar succes: “Het explodeert nu. Iedereen wil het hebben en ik krijg de gekste telefoontjes. En de Renault 5’s zijn zó populair dat ze op dit moment minder aan de laadpaal staan dan normaal!”

Flexibiliteit bij Bussen

Dirk Huzeling van busbedrijf Qbuzz heeft, dankzij ROBUST en samen met Hogeschool Utrecht, onderzoek gedaan naar het inzetten van gebruikte busbatterijen als flexibele energieopslag bij een laadremise, waardoor het net wordt ontlast. Qbuzz hecht veel waarde aan de doorontwikkeling van deze technologie, omdat batterijen hierdoor duurzamer kunnen worden ingezet. Het busbedrijf heeft plannen om, na afloop van het ROBUST project, de batterijencontainer te verplaatsen naar een andere laadlocatie waar zonne-energie kan worden opgeslagen voor het laden in de nacht. Energieopslag is volgens Dirk niet de enige oplossing voor netcongestie: “We delen ook netaansluitingen met bedrijven die complementaire gebruiksprofielen hebben. Bovendien willen we onze laadvoorzieningen publiek delen waar dat mogelijk is. We dragen maatschappelijk gezien ons steentje bij, in zowel een vragende als een faciliterende rol.”

Toekomstbeeld

Bart van der Ree (Utrecht Sustainability Institute; rechts) en Gert-Jan Jansen (links).

Wanneer Gert-Jan vroeg aan ROBUST-projectmanager Bart van der Ree (Utrecht Sustainability Institute), wat er nu zou moeten gebeuren met de resultaten van ROBUST, beginnen de ogen van Bart te glimmen. Bart is trots dat de resultaten van ROBUST terugkomen in initiatieven als Netbewust Laden en het onderzoek naar de capaciteit van elektrische auto’s om te kunnen omgaan met slim laden, maar hoopt dat met name overheden nu aan de slag gaan met de resultaten en de ervaring opgedaan in ROBUST. Slim laden is iets wat met weinig extra aanpassingen nu al geïmplementeerd kan worden. In Utrecht wordt al drie jaar slim geladen tot volle tevredenheid van deelauto klant en overheid. “En nu ook bi-directioneel laden in Utrecht loopt, zal de implementatie een vlucht nemen.” “Tot slot willen we binnen ROBUST nog op het GOPACS congestie-platform een test doen met de energie verkregen uit de bi-directionele auto’s in Utrecht, dan is de businesscase van bi-directioneel laden rond,” aldus Bart. Met deze ervaring kan GOPACS een faciliteit ontwikkelen voor soortgelijke pools van elektrische voertuigen, kleine batterijen of warmtepompen.

Tijdens de feestelijke netwerkborrel hebben de deelnemers uitgebreid over deze resultaten nagepraat.

Verder lezen en kijken

Met de opgedane kennis ontwikkelde ROBUST handelingsperspectieven samen met overheden, netbeheerders, aggregatoren, aanbieders van flex, en gebruikers zoals projectontwikkelaars. Vind deze handelingsperspectieven in Whitepapers hier. Tot slot kun je de partners van het ROBUST project vinden in Projectpartners.